ચાણક્યની દૃષ્ટિએ કઈ આદતો માણસને ગરીબી તરફ ધકેલે છે?
આચાર્ય ચાણક્યએ પોતાની નીતિઓમાં સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે અનૈતિક માર્ગો દ્વારા ધન કમાવનારા લોકો પાસે ક્યારેય સ્થાયી સંપત્તિ (Stable Wealth) ટકતી નથી અને તેમના જીવનમાં હંમેશા આર્થિક સંકટ રહે છે.
ચાણક્ય અનુસાર, ધનની સ્થિરતા માત્ર તેની રકમ પર નહીં, પણ તેને કયા માર્ગે કમાવવામાં આવ્યું છે તેના પર આધાર રાખે છે.
૧. ખોટી રીતે કમાયેલું ધન (Ill-Gotten Wealth)
આચાર્ય ચાણક્યની નીતિઓ મુજબ, જે ધન ખોટા માર્ગે કમાવવામાં આવે છે, તે ક્ષણિક આનંદ આપી શકે છે, પરંતુ લાંબા સમય સુધી ટકતું નથી:
ક્ષણિક સુખ, કાયમી દુઃખ: ખોટા માર્ગે કમાયેલું ધન વ્યક્તિને થોડા સમય માટે ખુશી આપી શકે છે, પરંતુ તે ક્યારેય લાંબા સમય માટે ટકતું નથી.
ભવિષ્યમાં વિનાશ: અનૈતિક કાર્ય કરીને કમાયેલું ધન વ્યાજ સહિત નષ્ટ થઈ જાય છે અને ભવિષ્યમાં વ્યક્તિને દુઃખ પહોંચાડે છે. આ પૈસો તેની સાથે અન્ય ધનનું નુકસાન પણ લાવે છે.
૨. છેતરપિંડી અને કપટથી કમાણી કરનારા લોકો
જે વ્યક્તિઓ બીજાને છેતરીને અથવા કપટ કરીને ધન કમાય છે, તેમનો અંત હંમેશા ખરાબ થાય છે:
મા લક્ષ્મીની નારાજગી: આચાર્ય ચાણક્યના મતે, જે વ્યક્તિઓ છેતરપિંડીથી ધન કમાય છે, તેમનાથી મા લક્ષ્મી નારાજ થઈ જાય છે. આવા લોકોને મા લક્ષ્મીના આશીર્વાદ ક્યારેય મળતા નથી.
કર્જનું ભારણ: કપટથી કમાણી કરનારા લોકોનું માત્ર ધન જ નષ્ટ થતું નથી, પરંતુ તેમનું જીવન પણ બરબાદ થઈ જાય છે. આવા લોકો ઘણીવાર કર્જના બોજ નીચે દબાઈ જાય છે અને તેમનું આર્થિક જીવન અસ્થિર રહે છે.
૩. અનૈતિક કાર્યો દ્વારા કમાણી કરનારા
મા લક્ષ્મીને ચંચળ માનવામાં આવે છે. તેમનો વાસ માત્ર તે જ વ્યક્તિ અથવા ઘરમાં હોય છે, જેણે મહેનત અને ઈમાનદારીથી કમાણી કરી હોય:
ક્ષણભરનો મહેમાન: ચોરી, અન્યાય, જુગાર રમીને કે અન્ય કોઈ અનૈતિક રીતે કમાયેલું ધન ક્ષણભરનું મહેમાન હોય છે. તે ઝડપથી આવે છે અને તેનાથી પણ વધુ ઝડપથી જતું રહે છે, કારણ કે તેમાં બરકત હોતી નથી.
મહેનતનું મહત્વ: ચાણક્ય નીતિ શીખવે છે કે સાચા માર્ગે ચાલીને જ સાચી સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. જે વ્યક્તિ ઈમાનદારી અને સખત મહેનતથી કમાણી કરે છે, તેના ઘરમાં હંમેશા બરકત રહે છે અને મા લક્ષ્મી પણ ત્યાં જ વાસ કરે છે.
ચાણક્ય નીતિનો સાર
આચાર્ય ચાણક્યની શિક્ષાઓનો સાર એ છે કે ધનની સ્થિરતા માત્ર તેની માત્રા પર આધારિત નથી, પરંતુ તે કયા માર્ગે કમાવવામાં આવ્યું છે તેના પર પણ આધારિત છે. જીવનમાં ઈમાનદારી અને પરિશ્રમ ને જ ધન પ્રાપ્તિનો એકમાત્ર કાયમી માર્ગ માનવો જોઈએ.
