AI ક્રાંતિ: વિશ્વને જોડશે કે વિભાજિત કરશે? UNDP રિપોર્ટમાં ગરીબ અને સમૃદ્ધ દેશો વચ્ચેના વધતા અંતર પર ચિંતા
આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ- AI(કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા)ના ચમત્કારો અને વચનો વચ્ચે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વિકાસ કાર્યક્રમે વિશ્વ સમક્ષ એક કઠોર વાસ્તવિકતા રજૂ કરી છે. મંગળવારે પ્રકાશિત UNDP રિપોર્ટમાં ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે જો યોગ્ય નીતિઓ લાગુ કરવામાં નહીં આવે, તો AI વિશ્વને જોડવાને બદલે સમૃદ્ધ અને ગરીબ દેશો વચ્ચેનું અંતર વધારશે. આ રિપોર્ટ આને ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ દરમિયાન થયેલા મહાન વિચલન સાથે સરખાવે છે, જ્યારે પશ્ચિમી દેશોએ આધુનિકતાની દોડમાં આગેવાની લીધી હતી, જ્યારે બાકીનું વિશ્વ પાછળ રહી ગયું હતું.
રિપોર્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે સુધારાત્મક પગલાં વિના, સમૃદ્ધ દેશો AIમાં પ્રભુત્વ મેળવી શકે છે. AI ના ફાયદા સમૃદ્ધ રાષ્ટ્રો અને વર્ગો સુધી મર્યાદિત રહેશે. રિપોર્ટ અનુસાર, ડેટા-સંચાલિત વિશ્વમાં ગરીબ, વૃદ્ધો અને વિસ્થાપિત લોકો પાછળ રહી શકે છે. રિપોર્ટમાં એ પણ નોંધવામાં આવ્યું છે કે એશિયામાં બેવડા ધોરણો અસ્તિત્વમાં છે. જ્યારે ચીન અને જાપાન જેવા દેશો AIમાં આગળ હોઈ શકે છે, ત્યારે ઘણા દેશો માળખાગત સુવિધાઓના અભાવે પાછળ છે.
ઉત્પાદકતા વિરુદ્ધ માનવ જીવન અહેવાલ મુજબ, કોર્પોરેટ અને સરકારી નેતાઓ હાલમાં AI દ્વારા ઉત્પાદકતા અને સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે. જો કે, અહેવાલના લેખકો માનવ જીવન પર આના શું પ્રભાવ પડશે તે અંગે પ્રશ્ન ઉઠાવે છે. અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે જે સમુદાયો હજુ પણ વીજળી, ઇન્ટરનેટ ઍક્સેસ અને કૌશલ્ય માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે – જેમ કે યુદ્ધ પીડિતો, શરણાર્થીઓ અથવા આબોહવા આપત્તિઓના ભોગ બનેલા – તેમને ડેટા સેટમાં સામેલ કરવામાં આવશે નહીં. પરિણામે, નીતિઓ બનાવતી વખતે તેઓ “અદ્રશ્ય” રહેશે અને વિકાસની દોડમાંથી સંપૂર્ણપણે બાકાત રહેશે.
અહેવાલ મુજબ, એશિયા-પેસિફિક ક્ષેત્રની લગભગ એક ચતુર્થાંશ વસ્તી પાસે હજુ પણ ઑનલાઇન ઍક્સેસનો અભાવ છે. જો આ અંતર દૂર કરવામાં નહીં આવે, તો લાખો લોકો AI-સંચાલિત વિશ્વમાં પાછળ રહી જશે, ડિજિટલ ચુકવણીઓ, શિક્ષણ અને આધુનિક અર્થતંત્રથી દૂર રહેશે. AI માત્ર નોકરીઓને જોખમમાં મૂકતું નથી, તે સંસાધનો પર પણ નોંધપાત્ર તાણ લાવી રહ્યું છે:
ડેટા સેન્ટરો દ્વારા વીજળી અને પાણીનો મોટા પાયે વપરાશ શ્રીમંત દેશો માટે પણ ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે. વીજળીની માંગને પહોંચી વળવા માટે અશ્મિભૂત ઇંધણનો વધતો ઉપયોગ કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવાના વૈશ્વિક પ્રયાસોને અવરોધી શકે છે. રિપોર્ટમાં હેકર્સ દ્વારા સાયબર હુમલાઓમાં ડીપફેક, ખોટી માહિતી અને AI ના ઉપયોગની સંભાવના અંગે પણ ચેતવણી આપવામાં આવી છે.
રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે AIનું લોકશાહીકરણ કરવું જરૂરી છે. UNDP એ હવે AI ને વીજળી, રસ્તાઓ અને શાળાઓની જેમ આવશ્યક માળખાગત સુવિધા તરીકે વર્ણવ્યું છે. રિપોર્ટમાં તારણ કાઢવામાં આવ્યું છે કે સરકારોએ ડિજિટલ માળખાગત સુવિધા અને સામાજિક સુરક્ષામાં રોકાણ વધારવું જોઈએ.
