કેમ બંધ થઈ રહ્યું છે પ્રોડક્શન?
અમદાવાદ: ગુજરાતના ગ્રામીણ વિસ્તારો અને ખાસ તો સૌરાષ્ટ્રની ઓળખ સમાન છકડો રિક્ષાનું પ્રોડક્શન હવે બંધ થવા જઈ રહ્યું છે. આ વાહનનું ઉત્પાદન કરતી રાજકોટની અતુલ ઓટો કંપનીએ તેનું પ્રોડક્શન બંધ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. નવા વાહનોમાં હવે પ્રદૂષણ તેમજ સેફ્ટી ફીચર્સને લગતા નિયમોમાં ખાસ્સા ફેરફાર થવાથી હવે છકડાનું ઉત્પાદન કરવું ટેકનિકલી અઘરું બન્યું છે, આ ઉપરાંત ટ્રાન્સપોર્ટેશનના ઢગલાબંધ વિકલ્પો પણ ઉપલબ્ધ થતાં છકડો અપ્રસ્તુત બની રહ્યો છે.
ગમે તેવા રસ્તા પર સડસડાટ દોડતો છકડો
કાચો રસ્તો હોય કે પછી કચ્છનો રેતાળ વિસ્તાર, છકડો ગમે તેવા રસ્તા પર જાણે ગર્જના કરતો હોય તેમ દોડતો, અને માલસામાન કે પછી મુસાફરને તેના ગંતવ્ય સ્થાને પહોંચાડી દેતો. વરસાદનું પાણી ભરાયું હોય તેમાં આજના મોર્ડન કહેવાતા વાહનો ખોટકાઈ જતાં, પણ છકડાને રસ્તા પર ભરાયેલા પાણી ક્યારેય ન નડતા. જોકે, અસ્સલ કાઠિયાવાડી મિજાજની માફક ખડતલ અને મજબૂત એવો છકડો હવે બદલાતા સમય સાથે હવે છકડો રિટાયર્ડ થઈ થવામાં છે.
1970માં તૈયાર થઈ હતી ડિઝાઈન
1970ના અરસામાં જ્યારે સૌરાષ્ટ્રમાં ટ્રાન્સપોર્ટેશનના સાધનોની તંગી હતી, ત્યારે જામનગરના જામસાહેબે અતુલ ઓટોના સ્થાપક જગજીવનભાઈ ચાંદ્રાને પોતાની જૂની ગોલ્ફ કોર્ટ વાપરવા આપી હતી, અને ત્યાં જ તેમણે છકડો રિક્ષાની ડિઝાઈન તૈયાર કરી હતી. આગળ જતાં છકડાનું પ્રોડક્શન શરુ થયું, અને જોતજોતામાં તે સૌરાષ્ટ્રનો જાણે બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર બની ગયો. ચારથી પાંચ દાયકામાં આજે પણ છકડાની લોકપ્રિયતામાં જરાય ઓટ નથી આવી.
ખેતર ખેડવા પણ વપરાતો છકડો
મૂળ તો છકડાનું એન્જિન ખેતરોમાં પાણી ખેંચવા વપરાતા જૂના સમયના એન્જિનની ડિઝાઈનમાં જ ફેરફાર કરીને બનાવવામાં આવ્યું હતું. સેલ્ફ સ્ટાર્ટના જમાનામાં આજેય દોરડું ખેંચીને જ છકડાના એન્જિનને ચાલુ કરવામાં આવે છે. ટ્રેક્ટરો ખાસ પ્રચલિત નહોતા ત્યારે છકડાથી સૌરાષ્ટ્રના ખેડૂતો ખેતર પણ ખેડતા હતા. આજે પણ ક્યારેક આ દ્રશ્ય જોવા મળી જાય છે.
ખૂશ્બુ ગુજરાત કીમાં અમિતાભે ચલાવ્યો હતો છકડો
મહાનાયક અમિતાભ બચ્ચને પણ ખૂશ્બુ ગુજરાત કી સિરીઝનું શૂટિંગ કર્યું ત્યારે તેમાં પણ છકડાનો ખાસ સમાવેશ કરાયો હતો. આ કેમ્પેઈને દેશ-વિદેશમાં ગુજરાતને ખ્યાતિ અપાવી, અને તેમાં છકડાનો સમાવેશ જ બતાવે છે કે છકડો અને સૌરાષ્ટ્ર એકબીજા સાથે કેટલા ગાઢ રીતે સંકળાયેલા છે. આજે ભલે જીપ કે પછી ગાડીઓમાં લોકો મુસાફરી કરતા થઈ ગયા હોય, પરંતુ છકડો ચારથી પાંચ દાયકાથી પોતાનું અડગ સ્થાન જમાવીને બેઠો છે.
ફિલ્મોમાં પણ દેખાયો છે છકડો
ગુજરાતી ફિલ્મોમાં તો છકડાએ અનેકવાદ દેખા દીધી જ છે, પરંતુ ગુજરાતી બેકગ્રાઉન્ડ સાથે બનેલી હિન્દી ફિલ્મોમાં પણ છકડો જોવા મળ્યો છે. વર્ષો પહેલા બનેલી ઐશ્વર્યા-સલમાન અભિનિત ફિલ્મ હમ દિલ દે ચુકે સનમ હોય કે તાજેતરમાં આવેલી દીપિકા-રણવીરની રામલીલા. કાઠિયાવાડી બેકગ્રાઉન્ડ પર બનેલી આ ફિલ્મમાં પણ છકડો જોવા મળ્યો હતો.
પ્રોડક્શન બંધ, પણ જૂના છકડા દોડતા રહેશે
વાહનોના નવા સેફ્ટી ફિચર્સ અને એન્જિનમાં બીએસ-6 સ્ટાન્ડર્ડ થોડા સમયમાં જ ફરજિયાત થઈ રહ્યા છે, ત્યારે નવા ફેરફાર સાથે છકડાનું પોસાય તેવી કિંમતે ઉત્પાદન કરવું લગભગ અશક્ય છે. તેવામાં તેનું પ્રોડક્શન હવે બંધ થઈ રહ્યું છે. જોકે, જે છકડા હાલ રસ્તા પર દોડી રહ્યા છે તે તો દોડતા જ રહેશે. પરંતુ નવું પ્રોડક્શ જ બંધ થઈ જતાં હાલ દોડી રહેલા છકડા કેટલું ખેંચી શકશે તે પણ એક સવાલ છે.
