શું તમે પણ વગર કારણે થાક અને ખરતા વાળથી પરેશાન છો? જાણો વિટામિન D ની ઉણપના સંકેતો અને ઉપાય
આજની ભાગદોડભરી જિંદગી અને ઓફિસના બંધ રૂમોમાં કામ કરવાની સંસ્કૃતિએ આપણને પ્રકૃતિથી દૂર કરી દીધા છે. તેની સૌથી મોટી અસર આપણા શરીરમાં વિટામિન D ના સ્તર પર પડી રહી છે. જેને આપણે સામાન્ય રીતે એક વિટામિન સમજીએ છીએ, તે વાસ્તવમાં એક શક્તિશાળી હોર્મોનની જેમ કામ કરે છે જે આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ (Immune System), સ્નાયુઓ અને મગજને નિયંત્રિત કરે છે.
છુપાયેલા લક્ષણો: શું તમારું શરીર આ સંકેતો આપી રહ્યું છે?
વિટામિન D ની ઉણપના લક્ષણો ઘણીવાર એટલા સામાન્ય હોય છે કે લોકો તેને દૈનિક થાક સમજીને નજરઅંદાજ કરે છે. નિષ્ણાતોના મતે તેના મુખ્ય સંકેતો નીચે મુજબ છે:
- સતત થાક: જો તમે પૂરતી ઊંઘ લીધા પછી પણ દરરોજ થાક અનુભવો છો, તો તે વિટામિન D ની ઉણપ હોઈ શકે છે, કારણ કે તે કોષોને ઉર્જા બનાવવામાં મદદ કરે છે.
- હાડકાં અને સ્નાયુઓમાં દુખાવો: કમરના નીચેના ભાગમાં, પેલ્વિસ અથવા પગમાં સતત દુખાવો રહેવો એ તેનું સામાન્ય લક્ષણ છે.
- વાળ ખરવા: વિટામિન D વાળના મૂળ (follicles) ના વિકાસમાં મદદ કરે છે. તેની ઉણપથી ‘એલોપેસીયા’ જેવી ગંભીર સમસ્યા થઈ શકે છે.
- માનસિક સ્વાસ્થ્ય: મૂડ સ્વિંગ્સ, ડિપ્રેશન અને યાદશક્તિની સમસ્યા (brain fog) પણ તેના સંકેતોમાં સામેલ છે.
- ધીમી રિકવરી: ઈજા થયા પછી ઘા ધીમેથી રૂઝાવો એ વિટામિન D ની ઉણપનો મોટો સિગ્નલ છે.
કોને સૌથી વધુ જોખમ છે?
વિશ્વભરમાં લગભગ 1 અબજ લોકો વિટામિન D ની ઉણપથી ઝઝૂમી રહ્યા છે. અમુક લોકોમાં તેનું જોખમ વધુ હોય છે:
- ઘેરો વાન ધરાવતા લોકો: ત્વચામાં રહેલું ‘મેલેનિન’ વિટામિન D ના નિર્માણમાં અવરોધ પેદા કરે છે, તેથી ડાર્ક સ્કીનવાળા લોકોને સૂર્યપ્રકાશની વધુ જરૂર પડે છે.
- વૃદ્ધો (65 વર્ષથી વધુ): ઉંમર વધવાની સાથે ત્વચાની વિટામિન D બનાવવાની ક્ષમતા ઘટી જાય છે.
- સ્થૂળતા: શરીરની વધારાની ચરબી વિટામિન D ને શોષી લે છે, જેનાથી તે રક્તપ્રવાહ સુધી પહોંચી શકતું નથી.
બચાવ અને સારવારના રસ્તાઓ
- યોગ્ય સમયે તડકો લો: સવારે 10 થી બપોરે 3 વાગ્યાની વચ્ચે 15 થી 30 મિનિટનો તડકો સૌથી અસરકારક હોય છે. યાદ રાખો કે બારીના કાચ પાછળથી લીધેલો તડકો કામ નથી કરતો, કારણ કે કાચ UV કિરણોને બ્લોક કરે છે.
- આહારમાં ફેરફાર: ફેટી ફિશ (સામન, ટુના), ઈંડાની જરદી, મશરૂમ અને ફોર્ટિફાઇડ દૂધ/દહીંનું સેવન કરો.
- સપ્લિમેન્ટ્સ: જો વિટામિનનું સ્તર ખૂબ ઓછું (20 ng/mL થી નીચે) હોય, તો ડોક્ટરની સલાહ મુજબ વિટામિન D3 ના સપ્લિમેન્ટ્સ લેવા જરૂરી છે.
સાવધાની: વિટામિન D નું અતિશય પ્રમાણ (Toxicity) પણ નુકસાનકારક હોઈ શકે છે, જે કિડનીની સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે. તેથી ટેસ્ટ કરાવ્યા વિના હાઈ ડોઝ ન લેવો.
