ઈમરજન્સી ફંડ શું છે અને તે દરેક કમાતી વ્યક્તિ માટે કેમ જરૂરી છે?
આધુનિક જીવનશૈલીમાં આપણે અવારનવાર ભવિષ્યના સપનાઓ—જેમ કે ઘર ખરીદવું, કાર લેવી કે વિદેશ પ્રવાસ—માટે રોકાણ (Investment) નું આયોજન તો કરીએ છીએ, પરંતુ એક સૌથી મહત્વના પાસાને ભૂલી જઈએ છીએ: ઈમરજન્સી ફંડ (Emergency Fund).
આર્થિક અનિશ્ચિતતા ગમે ત્યારે દસ્તક આપી શકે છે. અચાનક નોકરી જતી રહેવી, પરિવારમાં કોઈ મેડિકલ ઈમરજન્સી આવવી કે ઘર-ગાડીમાં અચાનક મોટો ખર્ચ આવી પડવો એ કોઈપણ પરિવારના આર્થિક પાયાને હચમચાવી શકે છે. આવા સમયે ઈમરજન્સી ફંડ માત્ર તમારી આર્થિક રક્ષા નથી કરતું, પરંતુ તમને માનસિક શાંતિ પણ આપે છે. ચાલો જાણીએ કે કોઈ પણ વધારાના દબાણ વગર તમે મજબૂત ઈમરજન્સી ફંડ કેવી રીતે તૈયાર કરી શકો છો.
ઈમરજન્સી ફંડ શું છે અને તે શા માટે જરૂરી છે?
ઈમરજન્સી ફંડ એ એવા પૈસા છે જે તમે માત્ર અને માત્ર ‘આકસ્મિક’ પરિસ્થિતિઓ માટે જ અલગ રાખો છો. આ તમારી નિયમિત બચત (Savings) કે રોકાણ (જેમ કે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ કે સ્ટોક્સ) થી અલગ હોય છે.
બેકઅપ વગર લેવાયેલા નિર્ણયો મજબૂરીના હોય છે: જ્યારે તમારી પાસે અચાનક આવેલા ખર્ચ માટે પૈસા નથી હોતા, ત્યારે તમે મજબૂરીમાં નિર્ણયો લો છો. ઘણીવાર લોકો ક્રેડિટ કાર્ડનો સહારો લે છે અથવા ભારે વ્યાજે પર્સનલ લોન લે છે. આ દેવાનું જાળ તમને વર્ષો પાછળ ધકેલી દે છે. ઈમરજન્સી ફંડ આ મજબૂરીને એક ‘વિકલ્પ’ માં બદલી દે છે. તે તમને વિચારવાનો સમય આપે છે જેથી તમે દબાણમાં આવીને તમારી મિલકત (જેમ કે સોનું કે પ્રોપર્ટી) સસ્તામાં ન વેચો.
કેટલું ફંડ રાખવું સમજદારી છે?
એક નિશ્ચિત રકમ દરેક વ્યક્તિ માટે અલગ હોઈ શકે છે. નાણાકીય નિષ્ણાતો માને છે કે તમારી પાસે ઓછામાં ઓછા 3 થી 6 મહિનાના જરૂરી ખર્ચ જેટલી રકમ હોવી જોઈએ.
સ્થિર આવક ધરાવતા: જો તમે સરકારી નોકરીમાં હોવ અથવા તમારી આવક સ્થિર હોય, તો 3-4 મહિનાનું ફંડ પૂરતું હોઈ શકે છે.
અસ્થિર આવક ધરાવતા: જો તમે ફ્રીલાન્સર હોવ, બિઝનેસ કરતા હોવ અથવા પ્રાઇવેટ સેક્ટરમાં એવી જગ્યાએ હોવ જ્યાં જોબ સિક્યુરિટી ઓછી છે, તો તમારી પાસે ઓછામાં ઓછું 6 થી 9 મહિનાનું ફંડ હોવું જોઈએ.
ઈમરજન્સી ફંડ બનાવવાની જાદુઈ ફોર્મ્યુલા: 67:33 નો નિયમ
ઈમરજન્સી ફંડ રાતોરાત તૈયાર નથી થતું, તેના માટે શિસ્તની જરૂર છે. અહીં 67:33 નો નિયમ સૌથી વધુ અસરકારક સાબિત થાય છે. આ ફોર્મ્યુલા મુજબ તમારા ‘ઈન-હેન્ડ પગાર’ ને બે ભાગમાં વહેંચો:
67% – અનિવાર્ય ખર્ચ (Needs & Lifestyle): તમારી આવકનો 67 ટકા ભાગ રોજિંદી જરૂરિયાતો જેવી કે ઘરનું ભાડું, રાશન, વીજળી-પાણીનું બિલ, બાળકોની સ્કૂલ ફી, EMI અને ટ્રાન્સપોર્ટ માટે રાખો.
33% – બચત અને રોકાણ (Savings & Emergency Fund): બાકીના 33 ટકા ભાગને સૌથી પહેલા અલગ કાઢી લો. શરૂઆતમાં આ 33% નો મોટો ભાગ ત્યાં સુધી ઈમરજન્સી ફંડમાં નાખો જ્યાં સુધી તમારો લક્ષ્યાંક (6 મહિનાનો ખર્ચ) પૂરો ન થઈ જાય.
સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ ગાઇડ: કેવી રીતે શરૂઆત કરવી?
1. વાસ્તવિક માસિક ખર્ચનો અંદાજ લગાવો: સૌ પ્રથમ પેન અને પેપર લો અને લખો કે મહિનાનો એવો ન્યૂનતમ ખર્ચ કેટલો છે જેના વગર તમારું ગુજરાન શક્ય નથી. આમાં મોજશોખના ખર્ચ (જેમ કે બહાર જમવું કે મૂવી) ને સામેલ ન કરો. ધારો કે તમારો અનિવાર્ય ખર્ચ ₹30,000 છે, તો તમારો લક્ષ્યાંક ₹1.80 લાખ (30,000 x 6) નું ફંડ હોવું જોઈએ.
2. નાના લક્ષ્યોથી શરૂઆત કરો: એક સાથે 2 લાખ રૂપિયા ભેગા કરવા મુશ્કેલ લાગી શકે છે. તેથી પહેલા 1 મહિનાના ખર્ચનું લક્ષ્ય રાખો, પછી 3 મહિના અને અંતે 6 મહિના સુધી પહોંચો.
3. પૈસા ક્યાં રાખવા? (Liquidity and Safety): ઈમરજન્સી ફંડનો મુખ્ય હેતુ પૈસા કમાવવાનો નથી, પણ પૈસાની ‘ઉપલબ્ધતા’ છે. તેને એવી જગ્યાએ રાખો જ્યાં જોખમ ન હોય અને જરૂર પડે ત્યારે પૈસા તરત મળી જાય:
બચત ખાતું (Savings Account): એક અલગ બેંક ખાતું રાખો જેનો તમે નિયમિત ખર્ચ માટે ઉપયોગ ન કરો.
લિક્વિડ ફંડ અથવા સ્વીપ-ઈન FD: તમે સ્વીપ-ઈન એફડી પસંદ કરી શકો છો જ્યાં તમને સેવિંગ્સ એકાઉન્ટ કરતાં વધુ વ્યાજ મળે છે અને પૈસા તરત જ ઉપાડી શકાય છે.
4. વધારાની આવકનો સાચો ઉપયોગ: જ્યારે પણ તમને બોનસ મળે, ટેક્સ રિફંડ આવે કે કોઈ વધારાની આવક થાય, ત્યારે તેને ખર્ચવાને બદલે સીધા તમારા ઈમરજન્સી ફંડમાં નાખો. આનાથી તમારું લક્ષ્ય ઝડપથી પૂરું થશે.
ઈમરજન્સી ફંડના ‘સુવર્ણ નિયમો’
તેને રોકાણ ન સમજો: ઈમરજન્સી ફંડને શેરબજાર કે એવી જગ્યાએ ન લગાવો જ્યાં તેની કિંમત ઘટી શકે છે. અહીં સુરક્ષા (Safety) અને તરલતા (Liquidity) વળતર કરતા વધુ મહત્વની છે.
ઈચ્છા અને જરૂરિયાત વચ્ચેનો તફાવત સમજો: નવો આઈફોન ખરીદવો કે સેલમાં શોપિંગ કરવું એ ‘ઈમરજન્સી’ નથી. આ ફંડને ત્યારે જ અડશો જ્યારે પરિસ્થિતિ અંકુશ બહાર હોય.
ફંડ વપરાય ત્યારે ફરીથી ભરો: જો કોઈ કારણસર તમારે આ ફંડમાંથી પૈસા ઉપાડવા પડે, તો પરિસ્થિતિ સામાન્ય થતા જ સૌથી પહેલા આ ખાધ પૂરી કરવાનું લક્ષ્ય રાખો.
નિષ્કર્ષ
ઈમરજન્સી ફંડ માત્ર પૈસા નથી, પણ એક ‘સુરક્ષા કવચ’ છે. તે તમને એ સમયે તૂટતા બચાવે છે જ્યારે નસીબ સાથ નથી આપતું. આજથી જ તમારી આવકનો એક નાનો ભાગ અલગ કરવાનું શરૂ કરો. યાદ રાખો, એક નાનું સુરક્ષા કવચ તમારા ભવિષ્યની મોટી મુસીબતોને ટાળવાની શક્તિ ધરાવે છે.
