એલોન મસ્કના X પર પારદર્શિતાના અભાવે જંગી દંડ, હવે પ્લેટફોર્મમાં મોટા ફેરફારો જરૂરી
યુરોપિયન યુનિયન (EU)એ એલોન મસ્કના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ એક્સ (X) (પહેલાનું ટ્વિટર) પર ડિજિટલ નિયમોના ઉલ્લંઘનને લઈને એક મોટું અને કડક પગલું ભર્યું છે. EUના ડિજિટલ સર્વિસિસ એક્ટ (DSA)ના નિયમો તોડવા બદલ X પર 120 મિલિયન યુરો એટલે કે લગભગ ₹1,080 કરોડનો જંગી દંડ ફટકારવામાં આવ્યો છે.
આ કાર્યવાહી બે વર્ષ પહેલા શરૂ થયેલી તપાસના આધારે કરવામાં આવી છે. યુરોપિયન કમિશન (European Commission) મુજબ, Xના પ્લેટફોર્મે પારદર્શિતા અને યુઝર સુરક્ષા સાથે જોડાયેલા ત્રણ મુખ્ય નિયમોનું ઉલ્લંઘન કર્યું છે, જેનાથી યુઝર્સ બ્લુ ટિક માર્ક અને જાહેરાત ડેટાબેઝને લઈને ગેરમાર્ગે દોરાઈ શકે છે.
I. ડિજિટલ સર્વિસિસ એક્ટ (DSA) હેઠળ કડક કાર્યવાહી
DSA એક વ્યાપક યુરોપિયન કાયદો છે જે મોટા ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સ માટે કડક પારદર્શિતા અને સુરક્ષા માપદંડો નક્કી કરે છે.
ઉદ્દેશ: આ કાયદો પ્લેટફોર્મ્સને એ સુનિશ્ચિત કરવા કહે છે કે યુઝર્સ સુરક્ષિત રહે અને પ્લેટફોર્મ પર રહેલી ખોટી સામગ્રી, સ્કેમ કે ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓથી બચી શકે.
ઉલ્લંઘન: યુરોપિયન કમિશને સ્પષ્ટ કર્યું કે X એ DSAમાં નિર્ધારિત પારદર્શિતાના માપદંડોનું પાલન કર્યું નથી. કમિશને ચેતવણી આપી કે DSAમાં નિયમો તોડનારાઓ પર તેમની વૈશ્વિક આવકના આધારે ભારે દંડ ફટકારવામાં આવી શકે છે.
II. X પર લગાવાયેલા ત્રણ મુખ્ય આક્ષેપો
યુરોપિયન કમિશને X પર મુખ્યત્વે ત્રણ નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવાનો આરોપ લગાવ્યો છે:
1. બ્લુ ચેકમાર્કની ‘છેતરપિંડીયુક્ત’ ડિઝાઇન (Deceptive Design)
આરોપ: EU અનુસાર, Xના બ્લુ ચેકમાર્ક (બ્લુ ટિક)ની ડિઝાઇન એવી રીતે કરવામાં આવી હતી કે તે યુઝર્સને ગેરમાર્ગે દોરી શકે.
જોખમ: કમિશને તેને છેતરપિંડીયુક્ત ડિઝાઇન ગણાવી અને કહ્યું કે આ ડિઝાઇન સ્કેમ, ફર્જી એકાઉન્ટ્સ (Fake Accounts) અને મેનીપ્યુલેશન (Manipulation)નું જોખમ વધારે છે.
નિયમોનું ઉલ્લંઘન: EUનું કહેવું છે કે આ ડિઝાઇન યુરોપના ઓનલાઈન સુરક્ષા માપદંડોની સખત વિરુદ્ધ છે.
2. જાહેરાત ડેટાબેઝમાં પારદર્શિતાનો અભાવ
EU નિયમ: EU નિયમો હેઠળ, પ્લેટફોર્મ્સને તેમની તમામ જાહેરાતોનો ડેટાબેઝ (Advertising Database) ઉપલબ્ધ કરાવવો પડે છે, જેમાં સ્પષ્ટ માહિતી હોય કે જાહેરાત કોણે આપી, કયા લક્ષ્ય જૂથ (Target Audience) માટે હતી અને તેનો ઉદ્દેશ શું હતો.
Xનું ઉલ્લંઘન: કમિશને શોધી કાઢ્યું કે Xના જાહેરાત ડેટાબેઝને એક્સેસ કરવામાં વિલંબ થાય છે અને આપેલી માહિતી અધૂરી હોય છે.
સંશોધકો માટે અવરોધ: આવી અપારદર્શી ડિઝાઇન સુવિધાઓથી સંશોધકોને નકલી જાહેરાતો અને પ્રોપેગેન્ડાને ઓળખવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
3. સંશોધકો માટે ડેટા એક્સેસમાં અવરોધ
આરોપ: તપાસમાં એ પણ સામે આવ્યું કે X પ્લેટફોર્મ સંશોધકોને પ્લેટફોર્મનો મહત્વપૂર્ણ ડેટા એક્સેસ કરવામાં “બિનજરૂરી અવરોધો” ઊભા કરે છે.
અસર: EUનું કહેવું છે કે આ પગલું પારદર્શિતા અને જાહેર હિતની ભાવના વિરુદ્ધ છે, કારણ કે સંશોધકો અવારનવાર પ્લેટફોર્મ પર ચાલતા જોખમો અને ખોટી માહિતી (Misinformation)ને ઓળખવાનું કામ કરે છે.
III. EUનો કડક સંદેશ
યુરોપિયન યુનિયનના કાર્યકારી ઉપાધ્યક્ષે નિવેદન બહાર પાડીને આ કાર્યવાહીને યોગ્ય ઠેરવી. તેમણે સ્પષ્ટ કર્યું કે:
“છેતરપિંડીયુક્ત ડિઝાઇન (Deception), જાહેરાતો છુપાવવી અને સંશોધનને અવરોધવું યુરોપિયન ડિજિટલ કાયદાઓમાં સ્વીકાર્ય નથી. DSA આનાથી જ સુરક્ષા આપે છે.”
આ ભારે દંડ એલોન મસ્ક માટે એક મોટી ચેતવણી છે અને તે દર્શાવે છે કે DSA કાયદા હેઠળ મોટી ટેક કંપનીઓએ પણ યુરોપમાં કડક નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. Xને હવે EUના ડિજિટલ માપદંડોનું પાલન કરવા માટે તેના પ્લેટફોર્મની ડિઝાઇન અને ડેટા એક્સેસ પોલિસીમાં ઝડપથી મોટા ફેરફારો કરવા પડશે.
